БАБIРОВА
Жыў у вёсцы знахар-вяшчун. Крыўды ад яго людзям перапала шмат, так i глядзеў, каб што каму назло зрабiць, напсаваць дзе. Як бачыў спраўнага гаспадара, то начамi не спаў, усё меркаваў, як бы хутчэй таго да галечы давесцi цi ўвогуле з белага свету справадзiць. I звычайна здзяйсняў свой намер, пакуль аднаго разу не з'явiлася сумленная душа, якая адбiла у яго ахвоту паскудзiць людзям.
У таго знахара быў адзiны сын, дый той не ўдаўся. Мала таго што невысокага росту, то яшчэ i на розум слабаваты: нiчога яму не даручыш зрабiць, бо ўсё роўна не выканае. Бацька злаваўся, таму што ўсё даводзiлася самому цягнуць. Здаралася, крычаў:
– Каб жа ты спрах! I хваробы на цябе няма нiякай! Каб мае вочы цябе болей не бачылi!
Гаспадыня ўступалася:
– Што гэта ты, чалавеча, роднага сына праклiнаеш?
– Згарэў бы ён, дурында гэтакi! Лепей нiякага, чым гэты!
– Адзiнае ж дзiця, а ты...
– Можа, ты хочаш, каб я яму дзякаваў за тое, што дурны ды лайдакаваты?
– Але ж i так нельга...
– Можна, бо ужо трываць немагчыма!
– Што людзi стануць гаварыць?
– А напляваць мне на тое, што там нехта плявузгаць стане!
– Глядзi, каб супраць ветру пляваць не выпала...
Часта яны так лаялiся. Потым гаспадыня пачала заўважаць, што гаспадар над нечым стаў задумвацца. Жанчына не магла зразумець, над чым гэта ён галаву ламае. Сакрэт адкрыўся выпадкова. Неяк прыйшоў знахар у хацiну i не накiнуўся на сына з пагрозамi ды праклёнамi, як рабiў звычайна, а спакойна прамовiў:
– Хадзi-тка, хлопча, да стала.
Той ледзьве прытомнасць не страцiў, бо даўно не чуў, каб бацька да яго так звяртаўся. Падбег да стала. Дурны-дурны, а разумеў, што такое ласкавае слова.
Бацька паглядзеў на сына i пацiкавiўся:
– Здагадайся, пра што я зараз гамонку павяду?
Хлапчына ажно рот разявiў i бездапаможна паглядзеў на матулю, каб тая падказала, ды гаспадар сурова звёў бровы i загадаў:
– Сам сваей мазгаўнёй круцi, не глядзi, каб мацi за цябе думала!
Той зусiм разгубiўся. Як жа здагадацца, што там бацька задумаў? Круцiць галавой, губамi пляскае, азiраецца, быццам бы са столi адказ яму саскочыць. Так хвiлiн колькi доўжылася. Гаспадар усе трываў, а потым як заверашчыць:
– I за што мяне Бог такiм дурнем узнагародзiў?!
Тут ужо i жонка зайшлася:
– Бо i сам не лепшы! Хто можа здагадацца, чаго ты хочаш?!
– Калi б ён разумнейшы быў, дык адразу здагадаўся б! Я ж хацеў запытацца, цi не жадае ён жанiцца?
У хаце ўсталявалася цiшыня, бо абое — i гаспадар i гаспадыня — выдатна разумелi, што для такога сына, як iхнi, нялёгка будзе жонку падшукаць. Калi якая i пагодзiцца, дык на яе цi страшна глянуць будзе, цi перастарак якi.
– Цяжкаватая задача... — парушыла цiшыню гаспадыня.
– Багацця ды зямлi у нас хапае, — задуменна прамовiў знахар. — Нам бы дзяўчыну спраўную у гаспадарку, то пайшло б на лад...
– Трэба ж нешта прыдумаць... Думай, чалавеча, ты ж галава...
Гаспадару карцела паказаць перад жонкай, што ад яго залежыць, якi у iхняй хаце парадак будзе i як яны будуць жыць у далейшым.
– Нешта не лезе зараз нiчога у галаву...
I тут iх надзвычай здзiвiў сын, якi завiшчэў радасна:
– Хачу жанiцца!
– Вось зараз ажаню цябе разоў пару пугай, дык хутка супакоiшся, дурында чортаў! Колькi цябе трываць можна?!
Бацька ўсхадзiўся так, што, здавалася, яшчэ хвiлiна — i ён сапраўды возьмецца вучыць сына пугай. Праўда, на гэты раз да такога не дайшло.
Усе знахар абдумаў i свайго дабiўся: знайшоў нявестку, ды не абы-якую, а прыгожую, працавiтую, такую, што людзi зайздросцiлi. I ўсё вельмi проста падгадаў — паслаў сватоў у самую бедную сям'ю, дзе i за ста рога дзеда рады былi аддаць хоць адну з дачок, бо было iх у бацькоў ажно шасцёра. А тут жа нiчога, што малы ды дурны, затое зямлi даволi, адзiн сын у бацькоў, i грошы вялiся. Вось i аддалi дачку, нiбы прадалi. Першыя месяцы маладая плакала. Гаспадар яе шкадаваў, бо бачыў, як маладзiца спрытна працуе ды завiхаецца. Нярэдка i цяпер на сына злаваўся, але ужо крыху стрымлiваўся i толькi выказваў напаўголаса:
– Эх, не табе такую жонку... Але не выпадала горшую браць, бо пасля нашай смерцi ты за год усё струбiў бы, а яна дагледзiць.
Не было у маладых дзяцей, але знахар той не вельмi i бедаваў.
– Няма чаго дурняў пладзiць, — казаў, бывала, калi вельмi ужо надакучвала.
Так i жылi. Але аднаго разу здарылася бяда, пасля якой свёкар стаў паважаць сваю нявестку, даражыць ею яшчэ болей. Нiкому i нiколi не даваў у крыўду. А адбылося вось што.
Веска стаяла ў нiзiне, i калi выпадала зацяжная, са снегам ды дажджамi, вясна, то ўсё навокал затапляла. Цярпелi ад гэтых паводак вяскоўцы шмат. У тым годзе вясна ўдалася гэткая ужо багатая на ваду, што пад самыя парогi падбiралася, нават праз дарогу i то на чоўне перапраўлялiся. А ўжо пара сеяць, час прыспеў садзiць агароды, нават i мiнуў крыху, а ў поле ўсё нiяк не выбрацца.
Сядзелi пахмурныя старыя i нявестка у хаце, а сын-дурында трэсачкi па вадзе пускаў i рагатаў, нiбы яго за пяткi казыталi. Што яму да сяўбы!.. I тут нявестка кажа свёкру:
– Тата, працаваць трэба...
– Я i сам, дачушка, ведаю, але ж...
– Нешта трэба рабiць, бо без хлеба зiмой застанемся...
– А што рабiць? Надвор'е ж — сама бачыш...
– А калi так: пракапаць роў да той мясцiны, дзе вада у рэчку сыходзiць?!
Сабралiся усе людзi i пракапалi той роу, i назвалi яго Бабiн роў, — што жанчына падказала. Потым веска стала — Бабiрова.
Магілёўшчына. Назвы населенных пунктаў паводле легендаў і паданняў. Мінск. Беларусь. 2002
КАЛЮГА
Пайшлi аднаго разу два вяскоўцы — Сцяпан ды Сань — у Глуск. Дарога iх чакала няблiзкая, таму вырашылi выйсцi з ранiцы. А iшлi яны не проста так сабе, а па патрэбе. Абодва былi добрымі майстрамi: адзiн кравец, а другi шавец. Так ужо павялося, што жылi яны у вёсцы па суседству i, каб спарней усе атрымлiвалася, працавалi таксама ўдваiх. Улюбёнай справай займалiся не кожны дзень, а толькi у больш-менш вольную часiну, бо трэба ж было i гаепадарку весцi, i зямлю апрацоўваць — з аднаго рамяства не пражывеш, хоць гэта была добрая падтрымка для сям'i. Ужо колькi разоў сябрукi збiралiся перабрацца жыць у мястэчка цi крыху блiжэй да яго. Там жа можна было i зямлю араць, i шыць, ды i гатовы тавар значка прасцей збываць, чым у далёкай глухой вёсачцы. А так трэба было у Глуск выбiрацца, каб прадаць. Прадавалi заўсёды, бо цану надта не дралi i якасць высокая была. Але абавязкова выпраўлялiся на кiрмаш ўдваiх. Жонкi часта лаялiся:
– Чаго гэта вы абодва, як гусакi, сунецеся?! Можна i аднаму схадзiць ды прадаць — цяжар жа не вялiкi.
Крычалi жонкi таму, што мужчыны заўсёды чарку-другую любiлi у карчомцы асушыць, замачыць, як казалi вяскоўцы, свае продаж i выручку. А ад жонак адгаварыцца iм было як раз плюнуць. Сань толькi пачне:
– Ого, адзiн... Паспрабуй, сама схадзi. Думает, так легка прадаць, ды яшчэ каб не танна прадаць? Схадзi з вас каторая, а мы дома пасядзiм, пачакаем. Нельга аднаму таргавацца, бо хутка цану саб'юць i прымусяць за так аддаць.
Жанчыны адразу языкi прыкусвалi, але гаспадары iм яшчэ болей солi на хвост насыпалi. Тады у спрэчку ўмешваўся Сцяпан:
– Не дачакаецеся, каб мы па адным хадзiлi! А калi па дарозе назад якiя зладзеi нас падпiльнуюць? Думаеце, гэта ўсё так проста?
– Ды мы заўсёды баiмся, каб нас не перастрэлi, тады не толькi з грашыма развiтаешся, а i з жыццём...
– Колькi за пару кажухоў дадуць тых грошай? — спрабавала выкруцiцца каторая з жанчын.
– Сама ж ведаеш, што многа даюць, хапае i на пражыццё, ды i на ўсё iншае. Вунь зямлi колькi прыкупiлi, i жывёлы поўныя хлявы стаяць, i дзецi не голыя i не галодныя бегаюць — усяго стае...
Сцяпан гаманiў басам, не спяшаючыся, а Сань, наадварот, крычаў рэзка, адрывiста i з-за той паспешлiвасцi глытаў канчаткi i словы, i мала хто мог зразумець, чаго чалавек дабiваецца. Але жанкi, дзякуй Богу, добра iх разумелi. Калi пачыналася такая песня, то часта перерастала яна у буйную спрэчку i, бывала, канчалася лёгкай рукапашнай сутычкай. Не раз, не два у мужыкоў радзелi бароды, а жанчыны старанна захутвалi твары хусцiнкамi, каб на iх не было вiдаць трапных удараў мужчынскiх рук. Жыццё было жыццём, i яго ўспрымалi такiм, якiм яно атрымлiвалася.
Жанчыны iшлi на папятную i спрабавалi павярнуць справу iншым бокам.
– 3 гэтым мы згодны, але як вы растлумачыце, што кожны раз з кiрмашу вы заяуляецеся толькi на другi дзень, ажно пад вечар, ды яшчэ i добра выпiўшы?
Сцяпан ды Сань пакручвалiся, спрабуючы знайсцi выйсце.
– Ну...
– Ды...
– Вось яно i маеш: збiраецеся, каб напiцца... Вось дзе прычына, — катэгарычна заяўлялi жанчыны.
Але сябрукi знаходзiлi выйсце.
– Толькi каб напiцца? Не для гэтага! Паводле народнага, нельга прадаць рэч i не замачыць...
– Чаму гэта?
Сцяпан уздымаў высока угару руку i гаварыў:
– Паслухайце вы iх! Паглядзiце! Яны нават не ведаюць, чаму так нашыя дзяды ды прадзеды рабiлi!
Жанчыны прымаўкалi, а Сань ажно рот прыадкрываў, бо далека не заўсёды i ён мог зразумець думку сябрука. Мала што таму магло прыйсцi у галаву, калi шалёна шукаў выйсця?
Абвёўшы позiркам яшчэ пару разоў прысутных, з выглядам пераможцы Сцяпан вымаўляў:
– Яны выпiвалi таму, што быў такi няпiсаны закон: прадаў рэч — абавязкова выпi, iначай потым ад цябе адвернецца удача.
– Во, — падтрымлiваў хаўруснiка Сань, — во гэта яны i гаварылi.
Жанчыны спачатку не знаходзiлi, што сказаць, але потым усе ж выкручвалiся:
– Дык яны, можа, калi i выпiвалi, то пакрысе, а не гэтулькi ж, як вы...
– Ага... Можа, па якой чарачцы...
– I дадому на сваiх дабiралiся...
Тут Сань спяшаўся апраўдацца:
– Нас жа таксама нiхто не падвозiць, самi дабiраемся.
Жанчыны пераходзiлi ў наступ:
– Дык яны ж не на другi цi на трэцi дзень, пад самы вечар, дабiралiся, а за дзень паспявалi абярнуцца...
Толькi Сцяпана ўжо нельга было стрымаць:
– Калi такая справа, то яны ж на конях ездзiлi, пешшу не паспелi б.
Як бы там нi было, але, калi мужчынам закарцiць, яны выбiралiся у дарогу, нягледзячы нi на што.
На той раз таксама выбралiся. Паджгалi да Глуска з двума кажухамi. Выйшлi — яшчэ толькi зоркi на небе з'явiлiся, каб паспець на пачатак кiрмашу — iначай там i рабiць не будзе чаго. Перлi так, што толькi лужыны пад нагамi трашчалi. Па-першае, спяшалiся, каб не запазнiцца, а па-другое, проста баялiся. Мала на каго можна было напароцца у начны час. А калi чалавек баiцца, то ён заўсёды са спакойнага кроку на бег пераходзiць, так яму здаецца, што ён страх цi пераганяе, цi ўвогуле адганяе.
Выперлiся мужчыны на роўную дарогу, а ужо свiтанак пачынаецца. Пайшлi спакайней, бо недалёка заставалася. Тут Сань i кажа:
– Ведаеш што, братка? Задумаў я нешта...
– Што ужо ты там прыдумаў?
– А давай мы сёння за адзiн дзень туды i назад управiмся.
– Навошта?..
– Ды каб жонкам насы ўцерцi. Крычаць, крычаць...
– Прадаць дык мы паспеем, i замачыць — таксама, а вось каб пераспаць крыху...
– А мы прадамо, зойдзем у манапольку, купiм там пару бутэлек i пакiруем дамоў. Сядзем дзе у ляску, джыгнём добра — i дамоў...
– Развязе.
– Ды не паспее. Перакусiць жа ўзялi, яшчэ якога селядца прыкупiм... 3 такой закуссю можна будзе i болей выпiць...
Так i зрабiлi дружбакi. Прадалi выгадна кажухi, забеглi ў манапольку, узялi там што хацелi i назад прыпусцiлi. Нават шынкар ад здзiўлення рот разявiў, бо такога раней не здаралася.
Селi амаль перад самымi хатамi у ляску i... усе выпiлi. Як потым нi спрабавалi здагадацца, што далей было, — нiчога не маглi ўспомнiць, толькi жонка Саня пастаянна казала:
– Калюга ты, калюга... У калюзе гразь ляжыць, i ты ў гразi той валяется...
А «калюга» па-нашаму — лужына, балацiна. Вось адкуль назва вёскi.
Магілёўшчына. Назвы населенных пунктаў паводле легендаў і паданняў. Мінск. Беларусь. 2002
НОВА-АНДРЭЕЎКА (Адэль)
Жыў адзiн вясковец i, ведама ж, быў жанаты. Сям'ю меў вялiкую — дзяцей, можа, шасцёра, а можа, i болей. Жонку звалi Адэля, а мужа — Андрэй. Нельга сказаць, што яны падыходзячай парай былi. Андрэй, дык той рваўся з апошнiх жыл, каб што у хацiну ды у гаспадарку прыдбаць, каб дзецi галодныя ды халодныя не хадзiлi, а вось жонка — наадварот. У рукi само што-небудзь лезцi будзе — сашчэпiць iх, вочы заплюшчыць i, канешне, усе мiма праляцiць. Людзi пасмейвалiся з яе, ушчувалi, а яна ўвагi не звяртала, рабiла сваю справу, а больш дакладна — нiчога не рабiла.
Праўда, калi ужо зусiм дапякалi суседзi, то у адказ неслася:
– Пайшлi б вы усе далей адсюль, бо надакучылi. Я вас не чапаю, не павучаю, чаго вы да мяне, як тая смала, прылiплi? Каб ужо на вас лiха якое напала!
У жанчын пасля такiх слоў вочы на лоб лезлi, i чулiся праклёны у адрас гультайкi. Людзi сыходзiлiся на адным: далей трываць нельга, нi самому Андрэю, нi дзецям, нi, адпаведна, аднавяскоўцам. Толькi Адэлi да гэтага не было справы, бо гультайка яна была такая, што i расказаць нельга. Дзе ж гэта вы бачылi, каб гаспадар усе рабiў i па гаспадарцы, i на полi... Ва ўсiх сем'ях гэтым муж з жонкай займаюцца, дзецi дапамагаюць, i ўсё роўна не заўсёды атрымлiваецца. А тут гараваў адзiн Андрэй, бо дзецi яшчэ, як той гарох, дробненькiя былi i памочнiкi з iх, ведама ж, слабаватыя.
Усе жонкi, калi чалавек едзе у поле працаваць цi на луг, то i есцi да гэтага часу навараць, i з сабой збяруць, ды яшчэ i самi напрошваюцца на помач. У бедалагi Андрэя ўсё было наадварот: не яму жонка есцi варыла, а ён, усхапiўшыся на досвiтку, хутчэй да печы кiдаўся, каб паспець што зварыць, самому перахапiць i дзецям даць, бо на Адэлю не спадзяваўся. Яна ж, як толькi чула, што муж сняданак на стол паставiў, то, нават вочы добра не прадраўшы, адразу на лаву спяшалася i пакрыквала:
– Дзе гэта мая лыжка?!
Дзецi маўчалi, бо ведалi, што калi пададуць голас, то адразу ж атрымаюць ад матулi. Гаспадар, за лепшае, не чапаў таксама, бо ў яго проста неставала часу на спрэчкi. I так пазнiўся — другiя ўжо выязджалi, а ён яшчэ i не запрагаў.
Часам мужчыны, сабраўшыся дзе пасядзець цi проста адпачыць, дапытвалiся у небаракi:
– Скажы, братка, цi доўга ты яшчэ такое трываць будзеш? .
Андрэй, хаваючы вочы, пацiскаў плячыма.
– Што, i не ведаеш?
Адказ быў той жа самы.
– Але ж ты i дзiвак, чалавек. Як так можна? Яна ж табе жыць не дае, як хоча, так i паганяе.
– Мы яе на тваiм палетку ўжо год як не бачылi...
Андрэй сумна ўсмiхаўся i мовiў:
– То, можа, i лепей, што яна туды не ходзiць. Я сам добра ўсё зраблю, хай толькi не перашкаджае. Прызвычаiўся я адзiн працаваць. Праўда, ужо двое старэйшых сыноў добра дапамагаюць. А з ёю...
– Але ж ты i гамонiш, — не вытрымлiвалi людзi. — Выходзiць, што не працуе лайдачка, дык няхай сабе i не працуе?
– Чаму, я б таксама хацеў, каб жонка дапамагала, каб i ў мяне ўсё добра было...
– Ну, то хто ж табе перашкаджае?
– Дык вы ж добра ведаеце маю жонку...
– Сапраўды, братка, добра ведаем, не раз i не два з ей сутыкалiся... Паспрабуй тут нешта табе параiць...
– Бачыце, i вы са мною згодныя. Што ж я адзiн магу?
– Не можа быць, каб некалi, челавеча, цябе не прарвала. Да пары да часу трываеш, але як прарвецца, то не будзе ёй месца у хаце.
– Нават у вёсцы не будзе, што там у хаце...
I што ж вы думаеце? Накаркалі вяскоўцы на галаву Адэлi. Правучыў яе Андрэй, ды не проста правучыў, а на ўсё жыццё такiм лайдачкам, як i яна, паказаў, да чаго можа гультаяватая жонка сама сябе i нават самага спакойнага мужа давесцi. А здарылася вось што.
Ехаў аднаго разу Андрэй на кiрмаш. Дзецi у яго, ведама ж, падарункаў прывезцi просяць, i ён iм абяцае, бо адзiная гэта для iх радасць.
– Прывязу, родненькiя, прывязу. Палову грошай вам на падарункi адпушчу, куплю ўсё, што просiце, бо вы мне добра дапамагаеце...
Радуюцца дзецi, зараней бацьку дзякуюць, а Адэля не ўтрымалася i таксама голас падала:
– А мне каб спаднiцу новую купiў, бо гэтая ужо знасiлася, дзiрка на дзiрцы... Чуеш?
Селянiн адказаў:
– У другiх мужыкоў жонкi i наткалi, i напралi, а у мяне...
Адэля насуперак яму:
– Усе роўна па-мойму будзе!
Андрэй толькi плюнуў i прамовiў:
– Памыляешся...
Сабраўся i паехаў на кiрмаш. Пад вечар вярнуўся дамоў задаволены: натаргаваў добра, дзецям многае купiў, сабе — тое-сёе. Ажно насустрач яму бягуць малыя:
– Татка, а наша мамка голая на прызбе сядзiць!
Спачатку не здагадаўся, што да чаго, а потым дайшло: гэта ж яна такiм чынам хацела сваей праўды дабiцца. Раз'юшыўся селянiн, як нiколi, ухапiў пугу i давай Адэлю пярэсцiць. Тая не чакала такога павароту справы. Спачатку паспрабавала ўцячы, потым давай прасiцца, але вясковец не паддаваўся. Выгнаў яе за вёску i там пакiнуў, наказаўшы дамоў не вяртацца. Дык яна там i жыла доўга, у нейкай зямлянцы, ажно пакуль не перайначылася — стала спраўнай маладзiцай, як i астатнiя. Тое сховiшча яе людзi назвалi Адэль, так i паселiшча пайшло. Потым назву перайначылi, стала яно Нова-Андрэеўкай. Гэта зусiм нядаўна было, на нашай памяцi.
Магілёўшчына. Назвы населенных пунктаў паводле легендаў і паданняў. Мінск. Беларусь. 2002
ПЯЦЕНКА
Тут быў раней поп, бацюшка па-нашаму. Звалi яго Мiканор. Па натуры гэта быў надзвычай сквапны чалавек. Усiм шкадаваў, а ужо што па царкоўнай справе абдзiраў, то пра яго толькi i гаманiлi: «Калi у каго лiшняя капейка завялася, то паклiчце айца Мiканора, ён яе жыва вышкрабе...»
А у хату бацюшку клiкалi звычайна да хворага чалавека, да памiраючага, на хрэсьбiны i на адпяваннi. Дык вось прыйдзе ён i першай справай пачынае вачыма шныраць, шукаць найбольш каштоўнае, каб гэта i папрасiць у гаспадароў у якасцi падарунка.
Тыя часцей за ўсё пагаджалiся, абы бацюшка справу зрабiў. Але некаторыя i адмаўлялi, прапануючы, праўда, нешта iншае, меней каштоўнае. Тады бацюшка ўзвiваўся:
– Як жа гэта?
– Падарунак, бацюшка... Не магу...
– Дык што, я павiнен за так працаваць?!
– Не, чаму ж...
– Але ж ты адмаўляешся даць мне тое, што я прашу...
– То iншае што магу прапанаваць.
Тады хiтры поп заводзiў пра другое.
– А колькi гэтая рэч каштуе?
Вось дзе гаспадару трэба было быць асаблiва пiльным i гаварыць як мага меншую цану, бо калi скажа, што там тры рублi або пяць, то бацюшка тут жа загне гэткую ж цану. Скажа, нiбы шкадуючы селянiна цi ягоную жонку:
– Добра... 3 iншага я ўзяў бы болей, але вы шчырыя людзi, ведаю, што у вас грошай няма...
– Няма, бацюшка, няма, — распусцiцца перад iм, што той намоклы певень, гаспадар, — адкуль яны у нас... Перабiваемся з хлеба на ваду, ды i хлеб той з мякiнай напалавiну...
Поп усмiхнецца, палагоднее на вачах i працягне:
– Добра, думаю, i вам не многа будзе, i мне на рамонт царквы ды на iншыя царкоўныя справы дапамогай нейкай паслужыць...
Чалавек i рады.
– Дык колькi, бацюшка?
– А вы не здагадваецеся?
– Не... Адкуль нам ведаць? У вас жа справа зусiм не такая простая, як на першы погляд падалося б — адслужыў малебен i годзе, — а намнога цяжэйшая. Гэта ж кожнаму трэба ўслужыць, нiкому не адмовiць...
– Так, — закочваў вочы ад задавальнення поп, — ды яшчэ як скажаш пра плату, то ўсе адразу касавурацца, нiбы я сабе у кiшэню забiраю...
– Бацюшка, ды калi нешта i перападзе, то жыць жа трэба... Людзi проста не разумеюць адказнасцi вашай пасады. Не кожны справiўся б з такой нагрузкай...
– Ведама што.
– Гэта ж у любое надвор'е — i у вецер, i у дождж...
– Ну, то вы згодны?
– На што, ойча?
– На плату.
– Ведама ж. А колькi вам, бацюшка? — як мага ласкавейшым голасам пытаецца селянiн, каб служка царквы бачыў, як ён яго паважае i шануе.
– Ды ўсяго нейкiх там тры рублi...
Бацюшка якраз-такi называў цану той рэчы, якая яму спадабалася, але якой не здолеў авалодаць.
У хаце наставала такая цiшыня... Было чуваць, як бзынкалi мухi вакол нябожчыка, калi гэта да яго клiкалi, цi як соладка сапло носам у сне немаўля, калi бацюшка да яго прыйшоў.
– Ды...
– Не, за меней не пагаджуся, — катэгарычна казаў поп i кiраваў да дзвярэй.
Тут ужо не было куды дзявацца. Гаспадару нiчога не заставалася, як пагаджацца i плацiць грошы.
Даводзiлася святому айцу чуць, як сяляне асуджалi ягоныя паводзiны, але ён i у бараду не дзьмухаў, абы плацiлi ды часцей звалi да сябе. А там жа i паесцi смачна можна, не так як iншым разам дома, дзе матушка не надта шанавала служку Бога, як гэта даводзiлася рабiць сялянам.
Але ўсё ж даскакаўся бацюшка. Усявышнi пакараў яго, вiдаць, за незвычайную сквапнасць ды карыслiвасць. А справа заключалася у наступным. Ва ўсiх жа сем'ях былi дзецi, дык i папоўская не была выключэннем. У бацюшкi было пяцёра дзяцей, i, што самае галоўнае, — усе сыны. Каб у добрай сям'i ды на добры лад, то толькi радавацца трэба, што гэткiя памочнiкi падрастаюць. 3 iмi разам можна горы перавярнуць, не тое што гаспадарку спраўна весцi. Толькi ж бацюшкавы сыны вылучалiся лянотай. Такiя ўжо лядашчыя былi, што, здаралася, сам поп не вытрымлiваў i, хоць яму гэтага нельга было рабiць, праклiнаў дзяцей:
– Каб жа вы ўсе пакалелi i я вас паадпяваў!
Але i сыны былi такiя ж, як ён, — нiколi не саступяць, таму ў адказ неслася:
– Няхай i ты спрахнеш, то мы на тваёй магiле хорам псалмы зацягнем!
Поп губляў над сабою кантроль i верашчаў:
